ΔΕΛΤΑ ΚΑΛΑΜΑ
Σε απόσταση λίγων μόλις χιλιομέτρων από τα σύνορα με την Αλβανία, στις ακτές του Ιονίου πελάγους βρίσκεται ένας από τους σημαντικότερους υγροτόπους της Δυτικής Ελλάδας αλλά και της Ευρώπης. Είναι το Δέλτα του ποταμού Καλαμά που περιλαμβάνει τις εκβολές της παλιάς και νέας κοίτης του, τις λιμνοθάλασσες Ρηχό, Βατάτσα, Λούτσα Παπαδιά, Βοντάς κ.α., τους βαλτώδεις σχηματισμούς γύρω από αυτές και τη χερσαία εύφορη περιοχή που έχει δημιουργηθεί με τα χρόνια από τις αποθέσεις του ποταμού. Η έκταση της προστατευόμενης περιοχής του Δέλτα Καλαμά ανέρχεται σε 8.531 εκτάρια. Το υψόμετρο των επίπεδων δελταϊκών εκτάσεων κυμαίνεται από 0-12μ., ενώ μέσα σε αυτές ορθώνονται υψηλοί λόφοι μορφής νησιών, κυρίως το Μαύρο Όρος (ή βουνό της Κεστρίνης, 509μ. υψόμετρο) και η Μαστιλίτσα, αλλά και άλλοι μικρότεροι.
Η περιοχή είναι σημαντική τόσο σε Εθνικό επίπεδο (περιοχή προστασίας της φύσης, Ν.1650/86, άρθρο 19, παραγρ.2), όσο και σε Ευρωπαϊκό (έχει χαρακτηριστεί Τόπος Κοινοτικής Σημασίας με κωδικό GR 2120001 και Ζώνη Ειδικής Προστασίας για πουλιά με κωδικό GR 2120005), εξαιτίας της πλούσιας βιοποικιλότητας που παρουσιάζει, αλλά και της γεωγραφικής της θέσης που είναι σημαντική εφόσον αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της Δυτικής μεταναστευτικής οδού των πουλιών.
Παραγωγικές δραστηριότητες
Η γεωργία αποτελεί την κύρια παραγωγική δραστηριότητα των κατοίκων των γύρω οικισμών. Η εύφορη δελταϊκή πεδιάδα που σχηματίστηκε με τα χρόνια από τον ποταμό Καλαμά σε συνδυασμό με την κατασκευή του φράγματος και των εγγειοβελτιωτικών έργων σε αυτή, συντέλεσαν στην εντατική ανάπτυξη της γεωργίας στην περιοχή με κυριότερες καλλιέργειες τα εσπεριδοειδή, το καλαμπόκι και τη μηδική. Επίσης σημαντική είναι και η αλιεία που πραγματοποιείται εντός των λιμνοθαλασσών από τους αλιευτικούς συνεταιρισμούς της περιοχής, και οι ιχθυοκαλλιέργειες που έχουν αναπτυχθεί εντός της θαλάσσιας περιοχής. Τα τελευταία χρόνια στη θαλάσσια περιοχή κοντά στις εκβολές του Καλαμά αναπτύσσονται και μυδοκαλλιέργειες.
Η ΛΙΜΝΗ ΜΕ ΤΑ ΝΟΥΦΑΡΑ
Στο νότιο άκρο του Νομού Θεσπρωτίας, στα όρια με το Νομό Πρέβεζας και σε οροπέδιο που δημιουργήθηκε σε υψόμετρο 100μ. περίπου μεταξύ των βουνών της Πάργας δυτικά και της οροσειράς του Μαργαριτίου ανατολικά, δημιουργήθηκε η λιμναία έκταση που αποτελεί το Έλος Καλοδικίου. Η στάθμη των νερών του έλους, καθώς και η φυσιογνωμία του εξαιτίας της βλάστησης κυμαίνεται μεταξύ των εποχών του έτους. Το έλος Καλοδίκι είναι ένας από τους σημαντικούς και ιδιαίτερους υγροτόπους στην Ελλάδα που αποτελεί μοναδικό σχηματισμό τυρφώδους – γαιώδους περιοχής με μεγάλη οικολογική και ιδιαίτερη αισθητική αξία.
Η σημαντικότητα του έπεται τόσο στην ορνιθοπανίδα που φιλοξενεί λόγω της γεωγραφικής του θέσης (βρίσκεται στη δυτική μεταναστευτική οδό και αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του δικτύου μεταναστευτικών σταθμών των πουλιών στην Δυτική Ελλάδα), όσο και στα φυσικά του χαρακτηριστικά (έλος γλυκού νερού, πλούσια βλάστηση με νούφαρα, κλπ.). Την εποχή της ανθοφορίας των νούφαρων (Nymphea alba), αρχές καλοκαιριού, η όψη του έλους είναι μοναδική.
Το Έλος Καλοδικίου είναι Περιοχή Κοινοτικού Ενδιαφέροντος (SCI), συμπεριλαμβανομένη στον Επιστημονικό Κατάλογο του Ευρωπαϊκού Δικτύου Natura 2000, με κωδικό GR2120002 καλύπτοντας επιφάνεια 787Ηa. Μαζί με άλλους υγρότοπους της ευρύτερης περιοχής έχει χαρακτηριστεί επίσης ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας (Special Protected Area – SPA) με κωδικό GR2120006. Τέλος, σύμφωνα με τους χαρακτηρισμούς του άρθρου 19 παρ. 2 του Ν.1650/86, το έλος Καλοδικίου έχει προταθεί να χαρακτηριστεί ως περιοχή «προστασίας της φύσης» λόγω της μεγάλης οικολογικής και βιολογικής του αξίας
ΠΟΤΑΜΟΣ ΚΑΛΑΜΑΣ (ΘΥΑΜΙΣ)
Οργισμένος και ορμητικός, όπως υποδηλώνει και η ονομασία του (θύω = εφορμώ, κατασπαράζω, βρίσκομαι σε οργή), ο ποταμός Καλαμάς – Θύαμις αποτελεί τον μεγαλύτερο ποταμό της Ηπείρου και τον σημαντικότερο υδροβιότοπο της Δυτικής Ελλάδας. Με πηγές στα βουνά των Ιωαννίνων, ο ποταμός Καλαμάς ξεκινάει ένα μακρινό ταξίδι ανάμεσα σε χωριά των Ιωαννίνων και της Θεσπρωτίας, δημιουργώντας τοπία αξεπέραστου φυσικού κάλλους, δίπλα σε δάση με πλατάνια, λεύκες και ιτιές, για να συνεχίσει απτόητος μέχρι τη θάλασσα και το Ιόνιο Πέλαγος.
Πηγή ζωής για τις γύρω απ’ αυτόν περιοχές αποτελεί σπουδαίο καταφύγιο βαλκανικών ενδημικών ειδών, με το Δέλτα Καλαμά να προστατεύεται και από το Δίκτυο Natura 2000. Αποτελεί ιδανικό προορισμό για όσους αναζητούν την επαφή με τη φύση και την άγρια ομορφιά της.
Στενά Καλαμά
Οι ποτάμιες κοιλάδες αποτελούσαν φυσικές διαβάσεις από τα λιμάνια προς την ενδοχώρα, γι’ αυτό πολλοί οικισμοί χτίστηκαν κατά μήκος του Καλαμά.
Η έντονη ανθρώπινη παρουσία δεν εμπόδισε τα Στενά του ποταμού να είναι, ακόμα και σήμερα, ένα καταφύγιο για σπάνια φυτά και ζώα.
Τα 13 είδη αρπακτικών πουλιών που ζουν εδώ, όπως το όρνιο, ο ασπροπάρης, ο χρυσαετός κι ο φιδαετός, ευνοήθηκαν από τη μακροχρόνια βόσκηση, που δημιούργησε ανοιχτούς κυνηγότοπους στα μεγάλα ορεινά δάση.
Τα νερά φιλοξενούν το βάτραχο της Ηπείρου και τη Βίδρα. ένα είδος ζώου θηλαστικού που κινδυνεύει.
Τελευταία. η σκιά του ανθρώπου βάρυνε για το τσακάλι που εξαφανίστηκε στη δεκαετία του ’70. Ο λύκος, το ζαρκάδι κι ο αγριόγατος δεν θ’ αργήσουν να ακολουθήσουν, αν η περιοχή δεν προστατευτεί αποτελεσματικά.
Πού να πάτε και πώς:
• Προσεγγίζετε το ποτάμι από τη νότια πλευρά του, είτε από το Πολύδροσο είτε από τις Πέντε Εκκλησίες, χωριά που τα συναντά κανείς ακολουθώντας την Εθνική Οδό Ηγουμενίτσας – Ιωαννίνων.
• Στη Βόρεια πλευρά του φαραγγιού φτάνετε από τις κοινότητες Ραβενή ή Γολά, αφού προηγούμενα περάσετε τον Καλαμά από γέφυρες που υπάρχουν στη Βροσίνα ή στη Νεράιδα.
• Στην Οσδίνα, τη Βυζαντινή καστροπολιτεια , φτάνει κανείς εύκολα από τις Πέντε Εκκλησιές.
• Πηγαίνοντας στο Πoλύδρoσo, μόνο αν είστε έμπειρος πεζοπόρος ή είστε με οδηγό, ακολουθήστε , το καλοκαίρι, την πανέμορφη αλλά δύσκολη διαδρομή του μονοπατιού μέσα από το φαράγγι. Θα οδηγηθείτε στη θέση Σπυροπηγάδια με τις πηγές. Συνεχίζοντας την πορεία δίπλα στο ποτάμι, βρίσκετε τη Γέφυρα της Mπoλιάνας κι από εκεί, ακολουθώντας ανηφορικό μονοπάτι, συναντάτε τα ερείπια της Οσδίνας.
• Στη θέση Mίχλα, στην Εθνική Οδό Ηγουμενίτσας -Ιωαννίνων, ανάμεσα στα χωριά Πλακωτή και Πoλύδροσο, στρίβετε αριστερά προς τα Βόρεια στο χωματόδρομο που σας οδηγεί να θαυμάσετε τη Μονή της Παναγιάς της Mίχλας. Ακολουθώντας βόρεια το κατηφορικό μονοπάτι απολαύστε, πάνω από το φαράγγι, τη μοναδική θέα του Καλαμά που κυλά μαιανδρίζοντας.