Ιερός Ναός Αγ. Βαρνάβα, Λούρος
Η εκκλησία του Αγ. Βαρνάβα βρίσκεται 3χλμ. ανατολικά της κωμόπολης του Λούρου, ανάμεσα στον ποταμό Λούρο και τον παραπόταμό του Ξεροπόταμο, σε ένα δάσος από λεύκες, Ιτιές και πλατάνια. Δύο επιγραφές αναφέρουν ότι ο ναός κτίστηκε αρχικά το 1149 από τον Κωνσταντίνο Μάγιστρο Μανιάκη και ξανακτίστηκε το 1833 από τον Κώστα Παπαχρήστο και το γιό του Δημήτριο.
Στη σημερινή του μορφή είναι δικιόνιος τρουλαίος, καλυμμένος με σύστημα καμαρών, φουρνικών και σφενδονίων. Στην ημικυκλική αψίδα σχηματίζονται πέντε τυφλά αψιδώματα. Οδοντωτή ταινία περιτρέχει τη στέγη του ναού, του τρούλου και της αψίδας. Τοιχογραφίες του 19ου αι. σώζονται μόνο στην αψίδα του Ιερού. Το σημερινό τέμπλο της εκκλησίας είναι νεότερο κτιστό.
Ο ναός του Αγ. Βαρνάβα έχει επιχωθεί τουλάχιστον 1,5μ. από τα νερά του ποταμού. Το δάπεδο του σημερινού ναού είναι χαμηλότερο κατά 3 σκαλοπάτια από το έδαφος και καλύπτεται με πλάκες. Σώζονται ορισμένες επιτύμβιες πλάκες, που πιθανόν προέρχονται από ρωμαϊκό νεκροταφείο. Το δάσος γύρω από το ναό του Αγ. Βαρνάβα έχει διαμορφωθεί σε χώρο αναψυχής με βρύσες και παιδική χαρά και αποτελεί χώρο περιπάτου και αναψυχής.
Ιερά Μονή Ταξιάρχη
Ο Ταξιάρχης βρίσκεται πάνω στον απόκρημνο βράχο του Ζαλόγγου, ανατολικά του σύγχρονου μνημείου των Σουλιωτισσών, κοντά στη μονή Αγίου Δημητρίου. Ο ναίσκος είναι μονόχωρος με πρόσθετο νάρθηκα στα δυτικά. Πιθανόν κτίστηκε το 1883, στη θέση Βυζαντινού ναού. Ήταν ερειπωμένος από τον καιρό του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και το 1975 – 1976 η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων ανέλαβε την αναστήλωση του. Σήμερα λειτουργεί ως εξωκκλήσι.
Ιερά Μονή Αγ. Δημητρίου Ζαλόγγου
Η μονή βρίσκεται στους πρόποδες του βουνού Ζάλογγο, κάτω από το μνημείο των Σουλιωτισσών και κοντά στα ερείπια της αρχαίας πόλης Κασσώπης.
Το σημερινό καθολικό της μονής είναι περιορισμένων διαστάσεων, μονόχωρο, με πολυγωνικό τρούλο. Ο νάρθηκας, σήμερα, είναι γκρεμισμένος.
Δυστυχώς, δεν μπορούμε να καθορίσουμε με ακρίβεια τη χρονιά που χτίστηκε στη νέα θέση της η μονή, γιατί από μια επιγραφή που βρέθηκε λείπει η χρονολογία κτίσης της. Ωστόσο δεν πρέπει να κτίστηκε πριν το 1800.
Το εσωτερικό είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες του 1816, όπως μας πληροφορεί η επιγραφή που βρίσκεται πάνω από τη δυτική θύρα. Πρόκειται, μάλιστα, για έργο συντεχνίας ζωγράφων από την Κορύτιανη Κατσανοχωρίων. Μια τρίτη επιγραφή, στο πάνω μέρος της θύρας του περιβόλου της μονής, αναφέρει τη χρονολογία 27 Φεβρουαρίου 1831. Υπολογίζουμε λοιπόν ότι τότε πρέπει να κτίστηκαν και τα υπόλοιπα κτήρια της μονής (κελιά μοναχών, ξενώνες κλπ), τα οποία όμως έχουν υποστεί πολλές μεταγενέστερες επεμβάσεις.
Ιερά Μονή Αγίας Πελαγίας
Η μονή Αγίας Πελαγίας βρίσκεται σε μικρή απόσταση στα νότια του οικισμού Καστροσυκιάς. Είναι κτισμένο στην ελαιόφυτη πλαγιά που εκτείνεται από τις παρυφές του οικισμού προς το Ιόνιο Πέλαγος, δίπλα στην εθνική οδό Πρέβεζας – Ηγουμενίτσας. Χτίστηκε τον 17° αιώνα και ανακαινίστηκε δύο φορές, το 1613 και το 1795, σύμφωνα με τις επιγραφές. Το 1856 φαίνεται ότι κατασκευάσθηκε το λίθινο τέμπλο του καθολικού. Η χρονολογία είναι γραμμένη στις εικόνες της Σταυρώσεως και των Αγίων Αποστόλων. Το καθολικό της μονής είναι απλός τετρακιόνιος σταυροειδής, εγγεγραμμένος ναός με πλάγιους χορούς και κτιστό τέμπλο του 1856.
Τα κελιά βρίσκονται στα δυτικά του καθολικού και αποτελούν κτίσμα σχήματος ορθογωνίου με τρεις χώρους διαμονής και ανοικτού εξώστη. Από τα κτίρια που διατηρούνται σήμερα το παλαιότερο χρονολογημένο είναι ο πυλώνας με το τοξωτό θύρωμα, ο οποίος φέρει τη χαραγμένη στο επίχρισμα επιγραφή «Σ/Σ/ 1894». Κτίστηκε το 1894.
Η Μονή έχει κτιστεί στα ερείπια ρωμαϊκού κτιρίου, λείψανα του οποίου είναι εμφανή στον περίβολό της, ενώ πρόσφατα σε ένα από τα κελιά της αποκαλύφθηκε ψηφιδωτό δάπεδο ρωμαϊκών χρόνων.
Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Αβάσσου
Σε απόσταση μόλις 17χλμ. από τον Λούρο και 4 χλμ. μετά το Κάτω Κοτσανόπουλο προς Βρυσούλα, αριστερά του δρόμου ανάμεσα σε φτέρες, ελιές και πλατάνια βρίσκεται ένα από τα παλαιότερα μοναστήρια της Ηπείρου, η Μονή Αβάσσου. Αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου.
Το όνομά της χρωστάει στον ιδιοκτήτη της. Λεγόταν Αβασσιώτης και ήταν έμπορος στην Ρωσία του 19ου αι. Αξιόλογο το ξυλόγλυπτο τέμπλο με παραστάσεις από την Αγία Γραφή. Τις Δεσποτικές εικόνες φιλοτέχνησε ο πρεβεζάνος Καρατζούλας το 1891. Στην ΝΔ πλευρά του καθολικού διακρίνονται τα ερείπια των κελιών.Σε απόσταση αναπνοής από την Μονή υπάρχει αναστηλωμένος ένας από τους παλαιότερους νερόμυλους της περιοχής. Προσφάτως αναστηλώθηκε και ο πλίνθινος μαντρότοιχος της Μονής.
Η Μονή Αβάσσου είναι ιστορικό διατηρητέο μνημείο.
Ιερά Μονή Κοιμ. Θεοτόκου Κοζύλης
Η μονή βρίσκεται στους πρόποδες του λόφου του Ζαλόγγου, βορειοανατολικά του χωριού Καμαρίνα. Ήταν η έδρα της επισκοπής Κοζίλης, που ιδρύθηκε μετά την παρακμή της Νικόπολης πριν από το 1020. Κατά τα χρόνια της τουρκοκρατίας η επισκοπή Κοζίλης αρχίζει σιγά σιγά να λησμονιέται και μένει μόνο η ομώνυμη μονή. Η μονή παρήκμασε στο β’ μισό του 19ου αιώνα και περιήλθε στη μονή Ζαλόγγου ως μετόχι της, ώσπου τελικά διαλύθηκε.
Ο ναός της μονής είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Το καθολικό είναι μονόχωρο με νάρθηκα. Ο κυρίως ναός καλύπτεται στο κέντρο με ευρύ και χαμηλό πολυγωνικό τρούλο, σχεδόν κυκλικό. Στο εσωτερικό υπήρχαν τοιχογραφίες, από τις οποίες διασώθηκαν μερικά ασήμαντα λείψανα.
Ο ναός είναι κτίσμα βυζαντινής εποχής στον οποίο έγιναν μεταγενέστερες επεμβάσεις (επίχριση όλων των πλευρών, τρεις αντερίδες στη βόρεια πλευρά, ανοιχτό προστώο στη νότια κ.α) που αλλοίωσαν αρκετά τη μορφή του. Ερείπια βυζαντινού κτίσματος σώζονται νοτιοδυτικά του ναού. Στη βόρεια πλευρά του εφάπτεται τετράγωνη δεξαμενή.
Ιερά Μονή Αγ. Τριάδος Λεκατσά
Η Ιερά Μονή Αγ. Τριάδος Λεκατσά βρίσκεται στην καρδιά του ομώνυμου δάσους απέχοντας μόλις 4 χλμ. βορειοδυτικά από το χωριό Άνω Μυρσίνη. Πιθανώς ιδρύθηκε τον 17° αιώνα. Είναι αφιερωμένη στη Γέννηση της Θεοτόκου. Από τις πολλές εμφανίσεις – φανερώσεις της Παναγίας καθιερώθηκε η ονομασία Φανερωμένη. Από τότε, η Μονή γιορτάζει Δευτέρα (φανέρωσης) του αγίου Πνεύματος.
Το καθολικό της μονής είναι μονόχωρος, ξυλόστεγος ναός μεγάλων διαστάσεων. Κτίστηκε το 1744 και επισκευάστηκε το 1870. Αρχικά ο ναός ήταν θολωτός. Το 1870 κατεδαφίστηκε η καμάρα και τοποθετήθηκε η ξύλινη στέγη. Στο νοτιοδυτικό άκρο του ναού υψώνεται κωδωνοστάσιο του τύπου του διάτρητου τοιχώματος που κτίστηκε το 1813. Στο χώρο σώζονται επίσης τρία κτήρια του 19ου αιώνα τα οποία περιβάλλονται από μανδρότοιχο από αργολιθοδομή. Ο πυλώνας της μονής βρίσκεται στην ανατολική πλευρά.
Κατά τις περιόδους 1998-2001 και 2010-2012, επί του μακαριστού Μητροπολίτου Νικοπόλεως Μελετίου, η Μονή ανακαινίζεται, αναστηλώνεται και αναπαλαιώνεται πλήρως, αποσπώντας βραβείο της «Europa Nostra». Έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο και χρήζει ειδικής κρατικής προστασίας, σύμφωνα με ΦΕΚ 740/τβ/25.8.1997. Σήμερα η Μονή λειτουργεί και είναι επισκέψιμη.
Ιερά Μονή Αγ. Αποστόλων Λιθαρίου
Στην αριστερή πλευρά της εθνικής οδού Πρέβεζας – Άρτας και σε απόσταση 1 χλμ. από την διακλάδωσή της προς την Νέα Σαμψούντα (17 χλμ. από την Πρέβεζα) – στην τοποθεσία «Λιθάρι» – βρίσκεται ένα από τα γνωστότερα μοναστήρια του νομού Πρεβέζης. Πρόκειται για την Μονή των Αγ. Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, περισσότερο γνωστή ως Μονή Λιθαρίου.
Παλιά παράδοση, ζωντανή στην περιοχή μας, λέει, ότι το μήνυμα για τον Χριστό και την Ανάσταση Του στην Νικόπολη της Ηπείρου έφερε και διέδωσε ο πανεύφημος Απόστολος Παύλος. Κατευθυνόμενος για την Νικόπολη στάθηκε, κάπου 15 χλμ. έξω από την περίφημη εκείνη μεγαλούπολη, και καθισμένος επάνω σε ένα λιθάρι, μίλησε στους «παρατυχόντες» για τον Χριστό. Και από τότε, θέση και λιθάρι, έμειναν στην συνείδηση του χριστιανικού λαού της περιοχής ιερά και άγια, αφού εκεί δημιουργήθηκε η Απαρχή της Ηπείρου.
Στην θέση «Λιθάρι» κτίστηκε από πανάρχαιους χρόνους, άγνωστο πότε ακριβώς, επί ρωμαϊκών ή παλαιοχριστιανικών ερειπίων, εκκλησία των Αγ. Αποστόλων. Ο λόγιος Μητροπολίτης Άρτης Σεραφείμ Ξενόπουλος ο Βυζάντιος, περιερχόμενος τον τόπο το 1867, ξαναβρήκε το «Αγιολίθαρο» (όπως το ονομάζουν οι Πρεβεζάνοι) δίπλα στην νότια πλευρά του ιερού, το περιέφραξε και έκτισε πάνω σε αυτό κουβούκλιο-εικονοστάσι το οποίο υπάρχει μέχρι σήμερα.
Μετά από μερικά χρόνια, η Μονή Λιθαρίου καταστρέφεται από πυρκαγιά. Ανακαινίζεται και πάλι το 1871 από τον μοναχό Ιγνάτιο Ζαμπέτη. Το 1916 συγχωνεύεται με την Μονή Ζαλόγγου. Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο οι Γερμανοί καίνε τα κελιά που υπήρχαν στη Δυτική πλευρά του μοναστηριού κοντά σε μία συστάδα κυπαρισσιών. Λίγο βορειότερα του ναού κτίζεται το 1988 νέα εκκλησία με τρούλο και το 1995 ανακαινίζεται ο παλαιός ναός. Το παλαιό Καθολικό της Μονής Λιθαρίου είναι μονόκλιτη βασιλική με ξύλινη στέγη και πλακόστρωτο δάπεδο. Χωρίζεται σε πρόναο-γυναικωνίτη, κυρίως ναό και Ιερό Βήμα με δύο πόρτες στη Νότια πλευρά του. Το «Αγιολίθαρο» σήμερα αποτελεί ζωντανή μαρτυρία για σωρεία θαυματουργίες και πλήθος οπτασίες και φανερώσεις του αγίου Αποστόλου και ιδρυτή της τοπικής μας Εκκλησίας.
Ιερά Μονή Προφήτη Ηλία
Η Ιερά Μονή Προφήτη Ηλία έγινε αυτοτελής επί των ήμερων του ιερομονάχου Καλλίστου, το έτος 1720, ενώ μέχρι τότε ήταν μετόχιο της Μονής Ρωγών.
Η προσφορά της Μονής προς τους υπόδουλους χριστιανούς της περιοχής υπήρξε ανεκτίμητη στην διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Απ’ αυτό εξηγούνται και όσα υπέστη από τους κατακτητές. Αναφέρεται, μάλιστα, ότι ο Μουχτάρ πασάς, γιος του τυράννου της Ηπείρου Αλή, συνέλαβε χωρίς λόγο τον ηγούμενο της Διονύσιο Α’, άνδρα ενάρετο και σεβάσμιο, και τον βασάνισε. Στην διάρκεια του άτυχους ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 η Μονή υπέστη σοβαρές καταστροφές, για την επανόρθωση των οποίων σπουδαίως εκοπίασε ο Ιερεύς Νικόλαος από το Ριζοβούνι.
Την χαριστική βολή όμως έδωσαν σ’ αυτήν οί δυνάμεις Κατοχής (1943-44), πού πυρπόλησαν τα κτίσματά της, επειδή αποτελούσε κέντρο εθνικής αντιστάσεως της περιοχής. Εκ θαύματος σώθηκε το περίφημο Καθολικό με το αξιόλογο γλυπτό πέτρινο τέμπλο του. Επί των ημερών του Μητροπολίτου Νικοπόλεως και Πρεβέζης κ. Μελετίου, η Μονή μεταφέρθηκε σε ανεργεθέν εκ θεμελίων νέο κτιριακό συγκρότημα στο Δημοτικό Διαμέρισμα της Νέας Σινώπης και κοντά στην πρώην κοινότητα Φλάμπουρα. Έπανδρώθηκε με 23 μοναχούς και ιερομόναχους, περισσότεροι των οποίων διακονούν ποικιλοτρόπως και στο ιεραποστολικό και πνευματικό έργο της Μητροπόλεως. Κάθε Δευτέρα και Πέμπτη η Μονή παραμένει κλειστή.