Αυτή είναι Παμβώτιδα που, σύμφωνα με την ετυμολογία της ονομασίας της, «τρέφει τους πάντες» και ο πυθμένας της αποτελεί ένα σπάνιο όσο και ανεκτίμητο «αρχείο της φύσης». Η Παμβώτιδα, η δεύτερη παλαιότερη λίμνη της Ευρώπης μετά τη λίμνη της Οχρίδας, γνωστή και ως λίμνη των Ιωαννίνων αποτελεί το καμάρι των Γιαννιωτών. Η πανέμορφη λίμνη στεφανώνεται από τα όρη Μιτσικέλι και τα ανατολικά αντερεισμάτων του Τομάρου, ή αλλιώς της Ολύτσικας, ενώ τη λεκάνη της γεμίζουν τα νερά κυρίως τριών πηγών, της Ντραμπάντοβας, του Σεντενίκου και της Κρύας, που αναβλύζουν και οι τρεις από τους πρόποδες του Μιτσικελίου, καθώς και χείμαρροι.
Δύο στοιχεία χαρακτηρίζουν τη λίμνη Παμβώτιδα: η χερσόνησος, όπου είναι χτισμένο το Κάστρο των Ιωαννίνων και το περίφημο Νησί της, ένα από τα ελάχιστα κατοικημένα νησιά λιμνών, καθώς και το μοναδικό πιθανότατα χωρίς όνομα, προφανώς επειδή δεν το χρειάζεται. Αρκεί να πεις το Νησί της Λίμνης, της Παμβώτιδας ή το Νησί των Ιωαννίνων κι όλοι καταλαβαίνουν για ποιο μιλάς.
Η υγρή Παμβώτιδα «ευθύνεται» για την υπέροχη χειμωνιάτικη ατμόσφαιρα που στολίζει τα Γιάννενα αλλά και για την αστραφτερή καλοκαιρινή εικόνα τους, όταν πάνω της στραφταλίζουν οι ακτίνες του ήλιου. Πρόκειται για ένα πανέμορφο τοπίο, στα πόδια κυριολεκτικά των Γιαννιωτών αλλά και των επισκεπτών των Ιωαννίνων, που δεν χορταίνουν τις βόλτες στις όχθες της.
Το ηπειρωτικό κλίμα που επικρατεί στα Γιάννενα ρίχνει τη θερμοκρασία κάθε χρόνο τους χειμερινούς μήνες έως τους 4-5 βαθμούς Κελσίου κατά μέσο όρο. Ωστόσο έχουν υπάρξει εποχές που το κρύο μετατράπηκε σε παγετός με αποτέλεσμα να παγώσει η Παμβώτιδα. Πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι το 1992, όταν οι Γιαννιώτες τη διάβαιναν από και προς το Νησί, με τα πόδια ή πάνω σε ποδήλατα.
Τα γλυκά νερά της λίμνης των Ιωαννίνων απλώνονται σε μια επιφάνεια 23 τετραγωνικών χιλιομέτρων, ενώ το βάθος τους φτάνει κατά μέσο όρο τα 4-5 μέτρα, ενώ σε κάποια σημεία και τα 13 μέτρα. Αποτελεί μέρος ενός λεκανοπεδίου -που μαζί με τα Γιάννενα- βρίσκεται σκαρφαλωμένο σε ύψος 470 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η λίμνη Παμβώτιδα έχει περίμετρο περίπου 33 χλμ, το μήκος της φτάνει σχεδόν τα 8 χλμ ενώ στο πιο πλατύ της σημείο φτάνει περίπου τα 5,5 χλμ.
Η λίμνη των Ιωαννίνων αποτελεί ένα εξαιρετικό και ευαίσθητο οικοσύστημα, το οποίο ανήκει στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών (NATURA 2000), «σπίτι» για τα σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας, όπως καραβίδες, γουλιανοί, κυπρίνοι, αγριόπαπιες, χέλια καθώς και πολλών αμφίβιων και μεταναστευτικών πουλιών. Ταυτόχρονα αποτελεί μια σπουδαία πηγή ζωής, οικονομικής λόγω της αλιείας, για τα Γιάννενα ενώ αποτελεί κι ένα μοντέρνο κέντρο διεξαγωγής διεθνών αθλητικών διοργανώσεων, όπως σκι, κωπηλασία, καγιάκ-κανό κ.α.
Η Παμβώτιδα χρονολογείται από το 10.000 π.Χ., ενώ στις πηγές συναντάμε πρώτη φορά το όνομα της το 12ο αιώνα μ.Χ από τον Ευστάθιο, στα σχόλια που έγραψε για την Οδύσσεια. Επίσης αναφέρεται ως λίμνη, με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, το Νησί και τη Χερσόνησο, χωρίς ωστόσο να προσδιορίζεται το όνομα της, στα «Κτίσματα», του Προκόπιου, ιστορικού του αυτοκράτορα Ιουστινιανού, το 527-528 μ.Χ., όπου περιγράφεται η σημαντική στρατηγική θέση του λεκανοπεδίου, που οδήγησε στην ίδρυση του Φρουρίου των Ιωαννίνων αλλά και της ίδιας της πόλης.
Την ομορφιά της Παμβώτιδας μπορείς να την απολαύσεις από το Κάστρο των Ιωαννίνων αλλά και από το ύψωμα Καστρίτσας, ενώ η θέα της θα σου κόψει την ανάσα μόλις περάσεις την έξοδο του Σπηλαίου του Περάματος, μετά το τέλος μιας ακόμα περιπέτειας που σε περιμένει στα Γιάννενα.
Μία βόλτα δίπλα στη λίμνη των Ιωαννίνων είναι ο ιδανικός τρόπος για να αρχίσεις ή να κλείσεις τη μέρα σου, ανεξαρτήτως εποχής. Στάσου για ένα καφέ ή ένα τσάι σε κάποιο παραδοσιακό καφέ, ατενίζοντας τη λίμνη. Κάπου εκεί, θα σταματήσει και ο χρόνος. Είσαι μπροστά στην Παμβώτιδα, μία από τις ελάχιστες αστικές λίμνες της χώρας, το σήμα κατατεθέν των Ιωαννίνων, ηλικίας 26.000 ετών!
Είναι με διαφορά η ομορφότερη λίμνη της Ελλάδας, με τις πυκνοφυτεμένες όχθες της και τα επιβλητικά βουνά να καθρεφτίζονται στα νερά της.