Διαδρομή: Άρτα – Ροδαυγή – Άγναντα – Καταρράκτης (62χλμ.)
Επιστροφή: Καταρράκτης – Κυψέλη – Βουργαρέλι – Μελάτες – Άρτα (82χλμ.)
Στον Καταρράκτη – ένα απ’ τα «μαργαριτάρια» που κοσμούν το λαιμό των Τζουμέρκων – μπορείς να φτάσεις από πολλούς δρόμους. επειδή όμως πρακτικά θα ήταν αδύνατο, στα πλαίσια ενός τουριστικού οδηγού, να δοθούν αναλυτικά όλες οι δυνατές διαδρομές, επιλέχτηκε εκείνη που θα προσφέρει στον επισκέπτη το καλύτερο θέαμα και τη μεγαλύτερη ευχαρίστηση: Ακολουθούμε λοιπόν την διαδρομή Άρτας Μελισσουργών (σελ.161) και μπαίνοντας στα Άγναντα (σελ.163) συνεχίζουμε το δρόμο που περνάει απ’ τον πέρα μαχαλά τους, και έχοντας αριστερά μας τις διαρκούς εναλλασσόμενες καταπληκτικές εικόνες των Τζουμέρκων σε λίγα χιλιόμετρα φτάνουμε στο μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης του Καταρράκτη. Κτισμένο στη μέση δασωμένου περίοπτου λόφου – πάντα «υπό την σκιάν» των επιβλητικών κορφών των Τζουμέρκων – προσθέτει κι’ αυτό την πινελιά του στη γραφικότητα του όλου τοπίου. Ο ναός κτίστηκε το 1827 στη θέση παλιότερης μονής, της οποίας μοναδικά απομεινάρια είναι το μισοερειπωμένο πέτρινο πολύτοξο υδραγωγείο της που στέκει πλάι στο δρόμο της, καθώς και μερικά απ’ τα κειμήλιά της, όπως η μεγάλη εικόνα της Αγίας στολισμένη με επίχρυσο ανάγλυφο επικάλυμμα (1820), και οι σκαλιστές ασημένιες λειψανοθήκες με λείψανα αγίων. Εντύπωση προκαλούν οι εξαιρετικής τέχνης τοιχογραφίες των θόλων του ναού καθώς και το καλοδουλεμένο ξυλόγλυπτο τέμπλο του. Το μοναστήρι εδώ και λίγο καιρό ξανάγινε ενεργό και παραμένει ανοιχτό όλο το χρόνο παρέχοντας στους επισκέπτες του τη δυνατότητα φιλοξενίας και διανυκτέρευσης. Στο πανηγύρι της (25 Νοεμβρίου), όλοι οι δρόμοι της Άρτας οδηγούν στη χάρη της.
Απ’ το λόφο της Αγίας Αικατερίνης, η θέα των Τζουμέρκων είναι μοναδική. Πουθενά αλλού το βουνό δε σου δίνεται έτσι: το δαντελωτό της κορυφογραμμής του ακουμπάει στα σύννεφα, δημιουργώντας πτυχές και αιχμές με του κόσμου τα σχήματα, και κάτω στη μέση, ο καταρράκτης, το βουνό που αδειάζει τα σπλάχνα του απ’ του χιονιού το μεγάλο απόθεμα. Ο καταρράκτης: ο κυρίαρχος του τοπίου, αυτός που έδωσε στο χωριό και το όνομα. Ανηφορίζουμε στο βουνό να τον δούμε, και στη διχαλωτή διακλάδωση που βρίσκουμε, όποιον δρόμο και αν πάρουμε, κερδισμένοι θα βγούμε. Ο αριστερός οδηγεί στο δημοτικό περίπτερο, κι από κει με κτιστό μονοπάτι, σε παραδίνει στον αχνό και στη βουή του μνημείου της φύσης. Τι θέαμα! Τέτοιο δε θα βρεις πουθενά, αρκεί να το πετύχεις στην ώρα του – Απρίλη με Μάη – τότε που το Τζουμέρκο, τα νερά που ’χει μέσα του δεν ξέρει τι να τα κάνει…Δυσθεώρητα ύψη (70μ.) αφρισμένων νερών. δεν τολμάς να τα πλησιάσεις. Λούζεσαι μόνο απόμακρα στη δροσιά του αχνού τους, και στ’ ουράνιου τόξου τα χρώματα που δε βγαίνουν ποτέ απ’ το κάδρο. Δε χορταίνεις να βλέπεις. Αν θες ν’ απολαύσεις και άλλες του όψεις, δεν έχεις παρά να γυρίσεις στη διχάλα και να πάρεις τον άλλο δρόμο που μετά από λίγο σε βγάζει στον άριστα διαμορφωμένο απέναντι απ’ το περίπτερο χώρο, απ’ όπου μπορείς άνετα να κλέβεις διαρκώς τις ομορφιές του τοπίου με τη μηχανή σου, χωρίς τον κίνδυνο να νερώσει ο φακός απ’ τους αχνούς.
Κατηφορίζουμε στο χωριό, (800μ.). Το κέντρο του αρχοντικό, όπως ταιριάζει στο φυσικό του πλούτο. Πίνακας ο τρουλλωτός λιθόκτιστος ναός της Παναγιάς καθώς προβάλλεται στο Τζουμερκιώτικο φόντο. Ο άνθρωπος και η φύση, χέρι – χέρι , σμίλεψαν το χώρο. Κλείνουμε στη μνήμη της φαντασίας μας την εικόνα της τεράστιας πλατείας το Δεκαπενταύγουστο! Κι αφού χαρούμε και άλλες όψεις του χωριού, το αποχαιρετάμε, τραβώντας για τ’ άλλο του το στόλισμα, τον «Κέδρο», το δασικό χωριό του (920μ.). Άλλες εικόνες εδώ, άλλο αγνάντεμα στου νομού το ανάγλυφο, και φυσικά άλλη ζωή γι’ αυτούς που θα διαλέξουν ένα απ’ τα 20 ξύλινα σπίτια του και αφεθούν στη ρέμβη της ξεγνοιασιάς του. Χρειάζεται λίγη προσοχή για να πετύχεις το δρόμο: ξεκινάει μ’ αριστερή παράκαμψη λίγο έξω απ’ τον Καταρράκτη, καθώς βγαίνουμε απ’ τα δυτικά.
Ουσιαστικά με την επίσκεψη στον «Κέδρο» έχουμε πάρει το δρόμο της επιστροφής, από άλλη φυσικά διαδρομή: Κατηφορίζουμε στη Μικροσπηλιά, στα Λεπιανά, κι αφού περάσουμε τη Ράμια, σε λίγα χιλιόμετρα, ακολουθούμε αριστερή ανηφορική παράκαμψη που θα μας οδηγήσει σύντομα στην όμορφη Κυψέλη, (650μ.). Κυριολεκτικά «υπό την σκέπην» των Τζουμέρκων η Κυψέλη ακουμπά σε μια πλαγιά τους κι αγναντεύει το άπειρο. Πλάι της κατρακυλάει τα νερά του το ρέμα της για να ’βρει τη δύναμη να κινήσει τη νεροτροβιά και τον παραδοσιακό της νερόμυλο. Στο κέντρο του χωριού δεσπόζει η εκκλησιά του Αγίου Νικολάου με το υπέροχο καμπαναριό της, και κοντά της το καταπληκτικό μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Ζωής με τα 1800 εκθέματά του, έργο του ντόπιου λάτρη της παράδοσης Παντελή Καραλή, της δημιουργικής «μέλισσας» που με πολύ κόπο και μεράκι τα μάζεψε και τα εξέθετε αρχικά στο καφενεδάκι του, μέχρι που ήρθε η ΕΤΑΝΑΜ. (Εταιρία ανάπτυξης Αμβρακικού) και ανέδειξε το καφενεδάκι σε οργανωμένο μουσείο (τηλ. 26850 – 71390). Πάνω, ψηλά στην ορθοπλαγιά των Τζουμέρκων, ανάμεσα στις φτέρες, φύτεψαν οι Κυψελιώτες το ξωκλήσι του Πατροκοσμά του Αιτωλού, μια και ο Άγιος πέρασε απ’ τα μέρη αυτά και δίδαξε. Κάθε χρόνο στις 24 Αυγούστου που γιορτάζει, γίνεται κοσμοσυρροή κι αντιλαλούν τα Τζουμέρκα απ’ το ολοήμερο γλέντι που στήνεται υπαίθρια. Ίσως βέβαια χρειαστείτε 4χ4 για ν’ ανεβείτε ως εκεί, αλλά αξίζει τον κόπο. Σ’ άλλη εξοχή πιο κάτω απ’ το χωριό, το ξωκλήσι της Ευαγγελίστριας με τις ωραίες τοιχογραφίες του, μας θυμίζει ότι εκεί κάποτε άνθισε η μοναστική ζωή.
Συνεχίζοντας το ανηφορικό δρόμο που μας έφερε στην Κυψέλη, «χανόμαστε» μεσ’ στο ατέλειωτο ελατόδασος, ώσπου αντικρίζουμε σε ξέφωτο το μοναστήρι του Άι – Γιώργη, που προαναγγέλλει την άφιξή μας στο γραφικό Βουργαρέλι. (Συνδιασμός με διαδρομή Νοτιοανατολικά Τζουμέρκα)
Εναλλακτικές διαδρομές επιστροφής απ’ τον Καταρράκτη:
1) Καταρράκτης – Μηλιά – Σγάρα – Γέφυρα Πλάκας – Ροδαυγή – Άρτα (66 χλμ.).
Απ’ την πλατεία του Καταρράκτη παίρνουμε τον κεντρικό δρόμο που κατηφορίζει προς τα δυτικά, και μέσω του καταπράσινου οικισμού της Μηλιάς – όπου μας ξαφνιάζει η θέα καταρράκτη που ξεσπάει απ’ τη μέση του απέναντι κατακόρυφου γκρεμού – φθάνουμε σε διασταύρωση απ’ την οποία ξεκινάνε όλες οι εναλλακτικές διαδρομές της επιστροφής μας. Ακολουθούμε το δεξιό δρόμο, κι αφού, περνώντας απ’ τη Σγάρα, δούμε το παραδοσιακό δίτοξο γεφύρι και τις νεροτριβές, συναντούμε το δρόμο Αγνάντων – Γέφυρας Πλάκας που θα μας οδηγήσει στην Άρτα.
2) Καταρράκτης – Μηλιά – Γραικικό – Γουριανά – Χρυσοσπηλιώτισσα – Γέφυρα Τζαρή – Ροδαυγή – Άρτα, (62χλμ.).
Απ’ τον Καταρράκτη μέσω Μηλιάς φτάνουμε στην κεντρική διασταύρωση, και αφού ακολουθήσουμε τον απέναντι δυτικό δρόμο, περνάμε απ’ το Άνω Γραικικό με την ωραιότατη λιθόκτιστη εκκλησιά του, και κατευθυνόματε προς τα Γουριανά. Πριν φτάσουμε στο χωριό, παίρνουμε ανηφορική αριστερή παράκαμψη που, μετά από 10΄ πορεία, μας οδηγεί στο γραφικότατο μοναστήρι της Παναγίας της Χρυσοσπηλιώτισσας. Καταπληκτική θέση και θέαμα. Ονομάστηκε έτσι, γιατί σε σπηλιά που υπάρχει στον περίβολο του ναού, βρέθηκε κατά την παράδοση χρυσή εικόνα της Παναγίας που δε σώζεται σήμερα. Ο αθωνίτικου τύπου τρουλλωτός σταυρεπίστεγος ναός κτίστηκε το 1663 οι δε άριστης τέχνης τοιχογραφίες στο εσωτερικό του, έγιναν το 1801. Ξαναγυρίζουμε στο δρόμο μας, ο οποίος μέσω Γουριανών, Ρωμανού, Κάτω Γραικικού, και Ντάρας, περνά απ’ τη γέφυρα Τζαρή στον Άραχθο, και μετά 5 χιλιόμετρα συναντάει το δρόμο της Ροδαυγής που θα μας οδηγήσει στην Άρτα.3) Καταρράκτης – Μηλιά – Ράμια – Καλλονή – Ανεμορράχη – Μελάτες – Άρτα, (75χλμ.).
Ωραία αλλά με πολλές στροφές διαδρομή, που αρχίζει απ’ τη διασταύρωση μετά τη Μηλιά και σμίγοντας με το δρόμο που έρχεται απ’ το Βουργαρέλι, οδηγεί στην Άρτα.
4) Καταρράκτης – Μηλιά – Ράμια – Ντάρα – Κρυονέρι – Φτέρη – Δίστρατο – Μελάτες – Άρτα, (67χλμ.)
Το ωραιότερο σημείο αυτής της διαδρομής είναι η δροσερή φωλιά της Φτέρης και η ανηφοριά προς το Δίστρατο, όπου σου δίνεται η ευκαιρία από πολλά σημεία της να έχεις τις ομορφότερες εικόνες της κοιλάδας του Αράχθου και της τεχνητής λίμνης του. Αξίζει να βρεθείς στο πανηγύρι της Φανερωμένης (Αγ. Πνεύματος) στου Δίστρατου το Τραπεζάκι – ένα εξαίσιο μπαλκόνι του δασωμένου γήλοφου – όπου στήνεται ολοήμερο υπαίθριο γλεντοκόπι και σμίγουν κλαρίνα και χοροί με τ’ αηδονιού τις μουσικές, και τα βιολιά της φύσης!